Gockie królestwo u ujścia Wisły około 330 r. n. e.


Filimer, syn Gadariga, był królem gockiego państwa u ujścia Wisły w ok. 330 r.n.e. Według Jordanesa piąty po Berigu, król Gotów, który wyprowadził Gotów z Gothiscandzy (Pomorze Gdańskie) do ziemi Oium (Ukraina).

Jordanes, mnich pochodzenia gockiego i autor VI- wiecznego dzieła Getica, opisującego dzieje rodu Amalów, przytacza legendę o początkach migracji Gotów, którzy prowadzeni przez wodza Beriga, opuścili swoją ojczystą Skandzę i na trzech statkach popłynęli na południe, aż do brzegów krainy nazwanej przez nich Gothiscandza. Położenie Skandzy i Gothiskandzy wywołuje w literaturze przedmiotu wiele dyskusji. Dyskutowany jest problem lokalizacji Gothiskandzy, miejsca, w którym wylądował król Berig. wg dzieła Jordanesa, maiło to być ujście Wisły do Bałtyku. Polski historyk Gerard Labuda twierdził, na podstawie analizy tekstu Jordanesa, że Gothiskandza leżała w pobliżu ziem zajmowanych przez Ulmerugiów i Wandalów, w rejonie ujścia Odry. Goci po jakimś czasie skierowali się ku Pomorzu Środkowemu i Wschodniemu.

Historia rządów Filimera
Wedle zapisanej przez Jordanesa legendy w czasie wędrówki wykrył w swym plemieniu czarownice (Haliurunny), które wypędził na pustkowia. Tam zespoliły się one z nieczystymi duchami i wydały na świat Hunów:
"…dziki […] karłowaty, szpetny i wątły niby rodzaj ludzki, nieznany z innego głosu prócz kwilenia na podobieństwo ludzkiej mowy […] nie znał innego zajęcia prócz polowania […] mącił pokój sąsiednich szczepów podchodami i grabieżami".
W holenderskiej Lejdzie zachował się rękopis z XII w., w którym tak rozbudowano tą legendę:
"Hunowie – owoc niesławnego związku, to znaczy demonów – po tym jak odnaleźli przy pomocy łani drogę przez bagna Meotydy, napadli na Gotów, których pobili doszczętnie ze względu na niebywały lęk, jaki wywołali. Od tej pory rozpoczęło się niszczenie całego Cesarstwa, kontynuowane przez Hunów, Wandalów, Gotów i Alanów. Ze względu na te zniszczenia wszyscy mężowie uczeni z tej strony morza pouciekali do krajów zamorskich, mianowicie do Irlandii, i tam wszędzie, gdzie zatrzymali się, za ich sprawą znacznie rosła oświata mieszkańców tych regionów".


Filip Kallimach, również nawiązał do tego przekazu w swojej biografii Attyli, ale jego zdaniem pramatkami Hunów były nie czarownice, lecz kobiety:
"wyróżniajace sie nieprzeciętnoscią i hardością ducha".
Filimer był wczesnym gockim królem, zgodnie z przekazami Jordanesa. Był synem Gadareiksa i pochodził z piątej generacji po królu Bérigu, który przybył z jego ludzmi i osiadł w krainie Gothiscandza nad Morzem Bałtyckim. Kiedy naród Gotów rozmnożył się, Filimer postanowił przenieść swój lud do Scytii , gdzie pokonał Sarmatów. Wtedy nazwał swoje nowe terytorium Oium , czyli "w krajach wodnych". Ta migracja miała miejsce około 230 lat nim Jordanes napisał swoje dzieło "O pochodzenie Gotów". [4]
Badania archeologiczne wskazują, że populacja gockiej kultury wielbarskiej (Polska) rzeczywiście przeniosła się i osiadła na Ukrainie i zmieszała się z poprzednimi populacjami kultury Zarubinieckiej. Ten ruch kulturowy jest identyfikowany jako migracjz Gotów z Gothiscandzy do Oium , ale nie wszyscy uczeni mogą znaleźć dowody przekonujące do tej tezy [5]. Jordanes (XXIV: 121) odnosi się także do historii wygnania przez Filimera czarownic völvas , które zostały nazwane Aliorumnas (prawdopodobnie Halju-runnos, co oznacza "piekło-biegaczy" lub "chodzących do krainy umarłych", co odnosi się do ich szamańskich doświadczeń podczas transu) . Te völvas zostały potępione, i musiały szukać schronienia w oddali i miały zrodzić Hunów .
Duński naukowiec Christensen sugeruje, że postać Filimera została wymyślona przez historyka Cassiodorusa, Kasjodora [6].


Fot. Kasjodor, autor dzieła Historiae Gothorum, cc wikimeda 



 

 wg Historya narodu polskiego, Tom 1 Autorzy Adam Naruszewicz, str. 48-49

 

 

 wg Dzieje starozytne narodu litewskiego, Tom 2 Autorzy Teodor Narbutt, str. 88-89

Przyczyny migracji
Według przekazu Jordanesa liczebność ludności gockiej szybko urosła i za panowania Filimera, piątego króla po Berigu, Goci wraz ze sprzymierzeńcami wyruszyli w dalszą wędrówkę w poszukiwaniu żyznych ziem leżących bardziej na południowym wschodzie, krainy Oium. Ten nowy etap migracji rozpoczął się na początku III wieku. Archeologicznym śladem tej wędrówki jest kultura czerniachowska, która powstała na ziemiach dzisiejszej Ukrainy oraz kultura Sîntana Mureş, powstała w Mołdawii i Rumunii, które wraz z kulturą wielbarską są elementami wielkiego kręgu kultury gockiej. Oczywiście, te trzy kultury, najprawdopodobniej nie były wytworami wyłącznie gockimi, zapewne dużą rolę odgrywała również ludność autochtoniczna, która przyjmowała wierzenia i sposób życia Gotów. W połowie III wieku hordy wojowników gockich dotarły nad Morze Czarne w pobliżu ujścia Dniestru i Bohu. Dotarcie do tych, sąsiadujących z prowincjami rzymskimi i miastami greckimi z czarnomorskiego wybrzeża, ziem, spowodowało że Goci zostali zauważeni przez antycznych kronikarzy i geografów. Po raz pierwszy Goci napadli na państwo rzymskie w roku 239 n.e. i starli się z wojskami Gordiana III. W latach 245-247 zwycięskie wojny z Gotami prowadził cesarz Filip Arab, a w roku 250 król gocki o imieniu Cniva, próbował zdobyć bez skutku prowincje Mezję i Dację.

opr. af
Bibliografia
[1]    Edward Zwolski, Kasjodor i Jordanes. Historia gocka czyli scytyjska Europa, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1984.
[2]    Jerzy Strzelczyk, Iroszkoci w kulturze średniowiecznej Europy, Warszawa 1987, s. 428
[3]    Philippi Callimachi, Attila, edit atque in linquam Polonam traduxit Thaddaeu Kowalewski, PWN, Warszawa 1962.
[4]   Jordanes, Charles Christopher Mierow, ed., Getica 313
[5]   Michael Kulikowski (2007), Rome's Gothic Wars, pp. 63,64, ISBN 0521846331
[6] Arne Søby Christensen (2002), Cassiodorus, Jordanes, and the History of the Goths. Studies in a Migration Myth, ISBN 978-87-7289-710-3 

Komentarze

Popularne posty