Truso- dawne emporium handlowe u ujścia Wisły

Truso – nazwa istniejącego od końca VIII do początku XI w. portu bałtyckiego i portowej miejscowości handlowej w okolicy ujścia Wisły. Do dziś jednoznacznie nie ustalono, że odnalezione osady to właśnie owe mityczne "Truso".

Historia
Miejsce zostało opisane przez anglosaskiego podróżnika Wulfstana, który dotarł tam z portu Hedeby (Dania) ok. 890 roku. Opis podróży, portu, obyczajów zamieszkujących w okolicy Aestiów (Prusów) został umieszczony w "Chorografii" Orozjusza, przełożonej na język staroangielski przez króla Alfreda Wielkiego[1][2].

Dokładne położenie Truso było przez długi czas nieznane, pomimo że źródła wskazują dosyć precyzyjnie na okolice ujścia Wisły do Zalewu Wiślanego. Jednak zmiany topograficzne Żuław Wiślanych utrudniły rekonstrukcję geografii tych ziem w X wieku. W ramach akcji "Archeologiczne Zdjęcie Polski" archeolog dr Marek Jagodziński rozpoczął w latach 80. badania archeologiczne na wschodnim brzegu jeziora Druzno, na wysokości wsi Janów, kilka kilometrów na południe od Elbląga. Po kilku sezonach badawczych, dzięki uzyskanemu obfitemu materiałowi i przekonującym datacjom dendrochronologicznym przyjęto, że odkryte zostało - długo poszukiwane - Truso[2]. Odkrycia dr. Marka Jagodzińskiego dowiodły, że Truso stanowiło część systemu handlowego na Bałtyku i wykorzystywało lokalizację pomiędzy plemionami pruskimi i słowiańskimi a morzem. Obraz archeologiczny osady jawi się jako duży port handlowy, z osadą rzemieślniczą i kupiecką.


Rozmiary Truso były porównywalne do największych ówczesnych nadbałtyckich osad portowych, takich jak Hedeby, Birka, czy Wolin. Stanowiło zatem najważniejsze centrum handlu dalekosiężnego na ziemiach pruskich [2]. Na terenie osady odkryto liczne przedmioty wytworzone na przykład w Nadrenii lub Bizancjum. Handlowa rola Truso podupadła w X wieku, na co miały wpływ pożary i działania wojenne, prawdopodobnie na tle zmian politycznych w państwie pierwszych Piastów. Z czasem rolę Truso przejął założony w drugiej połowie X wieku Gdańsk[2]. Istnieje dziś projekt odtworzenia części osady dla celów turystycznych i edukacyjnych. W ostatnich latach wzmocniła się teza, że na tym terenie prowadził swą ostatnią działalność misyjną Święty Wojciech. Wyniki badań Truso opublikowano w monografii naukowej Truso. Między Weonodlandem a Witlandem [3].

Wulfstan
Wulfstan to podróżnik, prawdopodobnie anglosaski, który ok. roku 890 odbył żeglugę z Hedeby na Półwyspie Jutlandzkim (dzisiejsza Dania) w kierunku wschodnim, wzdłuż południowego wybrzeża Bałtyku, w celu zebrania informacji geograficznych na temat ziem nadbałtyckich. Po siedmiu dniach żeglugi Wulfstan dotarł do ziem zamieszkanych przez Estów (Prusów) oraz do portu Truso położonego nad jeziorem Druzno.
Następstwem podróży było opisanie podróży przez podróżnika, wraz z dokładnym opisem osady Truso i niektórych zwyczajów Estów. Król Wesseksu Alfred Wielki zawarł relację Wulfstana z tej podróży, gdy uzupełniał dzieło późnorzymskiego historyka Pawła Orozjusza Historia przeciw poganom opisem ziem Europy Północnej. Fragment opisu podróży z relacji Wulfstana:

Wulfstan (...) wyruszył z Haede [duńskie Hedeby], że przybył do Truso w siedem dni i nocy: A Słowiańszczyznę [dosłownie "kraj Wenedów"] mieliśmy aż do ujścia Wisły przez cały czas po prawej stronie. Wisła ta jest wielką rzeką i przez to dzieli Witland i kraj Słowian ["Wenedów"]. A Witland należy do Estów [chodzi o ludy bałtyjskie]. A taż Wisła wypływa z ziemi Słowian i spływa do Zalewu Estyjskiego [dosłownie "Morze Estyjskie"], a ten Zalew Estyjski jest co najmniej piętnaście mil szeroki. Od wschodu spływa tutaj do Zalewu Estyjskiego rzeka Ilfing [czyli rzeka "Elbląg"] - z tego jeziora nad którego brzegiem stoi Truso [jezioro Druzno]. I schodzą się tutaj w Zalewie Estyjskim na wschodzie rzeka Ilfing z kraju Estów i na południu rzeka Wisła z kraju Słowian. Tutaj zaś Wisła zabiera rzece Ilfing jej nazwę i spływa z tego zalewu do morza na północnym zachodzie. I dlatego nazywa się Wisłoujście. (...)

(Przekład G. Labuda, Źródła skandynawskie i anglosaskie do dziejów Słowiańszczyzny, Warszawa 1961)
Od lat 30. XIX w. trwały spory o miejsce, w którym niegdyś istniała legendarna osada. Dopiero w 1982 roku, udało się odnaleźć ślady osady. Dokonał tego dr Marek Jagodziński, archeolog Muzeum w Elblągu.

Przypisy
↑ Marek Jagodziński: Truso. pradzieje.pl. [dostęp 2013-06-18].
↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Andrzej Markert. Truso – zaginiony port. „Sprawy Nauki”. Nr 12/2004, 2004-12-22. Biuletyn Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
↑ Marek Franciszek Jagodziński, Truso. Między Weonodlandem a Witlandem, przedm. Maria Kasprzycka; posł. Władysław Duczko; tł. Urszula Chybowska; Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu, Wydawnictwo Tekst, Elbląg-Bydgoszcz 2010 ISBN 978-83-7208-208-4